श्रीमद्भगवद्गीता
त्रयोदशोऽध्यायः क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः
अर्जुन उवाच
प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च ।
श्रीभगवानुवाच
इदं शरीरं कौन्तेय क्षेत्रमित्यभिधीयते ।
क्षेत्रज्ञं चापि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भारत ।
तत्क्षेत्रं यच्च यादृक् च यद्विकारि यतश्च यत् ।
ऋषिभिर्बहुधा गीतं छन्दोभिर्विविधैः पृथक् ।
महाभूतान्यहङ्कारः बुद्धिरव्यक्तमेव च ।
इच्छा द्वेषः सुखं दुःखं सङ्घातश्चेतनाधृतिः ।
अमानित्वमदम्भित्वम् अहिंसा क्षान्तिरार्जवम् ।
इन्द्रियार्थेषु वैराग्यम् अनहङ्कार एव च ।
असक्तिरनभिष्वङ्गः पुत्रदारगृहादिषु ।
मयि चानन्ययोगेन भक्तिरव्यभिचारिणी ।
अध्यात्मज्ञाननित्यत्वं तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् ।
ज्ञेयं यत्तत्प्रवक्ष्यामि यज्ज्ञात्वाऽमृतमश्नुते ।
सर्वेन्द्रियगुणाभासं सर्वेन्द्रियविवर्जितम् ।
बहिरन्तश्च भूतानाम् अचरं चरमेव च ।
अविभक्तं च भूतेषु विभक्तमिव च स्थितम् ।
ज्योतिषामपि तज्ज्योतिः तमसः परमुच्यते ।
इति क्षेत्रं तथा ज्ञानं ज्ञेयं चोक्तं समासतः ।
प्रकृतिं पुरुषं चैव विद्ध्यनादी उभावपि ।
कार्यकारणकर्तृत्वे हेतुः प्रकृतिरुच्यते ।
पुरुषः प्रकृतिस्थो हि भुङ्क्ते प्रकृतिजान्गुणान् ।
उपद्रष्टाऽनुमन्ता च भर्ता भोक्ता महेश्वरः ।
य एवं वेत्ति पुरुषं प्रकृतिं च गुणैःसह ।
ध्यानेनात्मनि पश्यन्ति केचिदात्मानमात्मना ।
अन्ये त्वेवमजानन्तः श्रुत्वाऽन्येभ्य उपासते ।
यावत्सञ्जायते किञ्चित् सत्त्वं स्थावरजङ्गमम् ।
समं सर्वेषु भूतेषु तिष्ठन्तं परमेश्वरम् ।
समं पश्यन्हि सर्वत्र समवस्थितमीश्वरम् ।
प्रकृत्यैव च कर्माणि क्रियमाणानि सर्वशः ।
यदा भूतपृथग्भावम् एकस्थमनुपश्यति ।
अनादित्वान्निर्गुणत्वात् परमात्मायमव्ययः ।
यथा सर्वगतं सौक्ष्म्यात् आकाशं नोपलिप्यते ।
यथा प्रकाशयत्येकः कृत्स्नं लोकमिमं रविः ।
क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोरेवम् अन्तरं ज्ञानचक्षुषा ।
ॐ तत्सदिति
श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगो नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥
त्रयोदशोऽध्यायः क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः
प्रकृतिं पुरुषं चैव क्षेत्रं क्षेत्रज्ञमेव च ।
इदं शरीरं कौन्तेय क्षेत्रमित्यभिधीयते ।
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगो नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥
No comments:
Post a Comment