Pages

Chapter-3

 
श्रीमद्भगवद्गीता
तृतीयोऽध्यायः     कर्मयोगः
 
अर्जुन  उवाच
ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते   मता बुद्धिर्जनार्दन
तत्किं कर्मणि घोरे मां   नियोजयसि केशव ॥ ३-१
 
व्यामिश्रेणेव वाक्येन   बुद्धिं मोहयसीव मे
तदेकं वद निश्चित्य   येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम् ३-२
 
श्रीभगवानुवाच
लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा   पुरा प्रोक्ता मयानघ
ज्ञानयोगेन सांख्यानां   कर्मयोगेन योगिनाम् ॥ ३-३
 
न कर्मणामनारम्भात्   नैष्कर्म्यं पुरुषोऽश्नुते
न च संन्यसनादेव   सिद्धिं समधिगच्छति ॥ ३-४
 
न हि कश्चित्क्षणमपि   जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कार्यते ह्यवशः कर्म   सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः ॥ ३-५
 
कर्मेन्द्रियाणि संयम्य   य आस्ते मनसा स्मरन्
इन्द्रियार्थान्विमूढात्मा   मिथ्याचारः स उच्यते ॥ ३-६
 
यस्त्विन्द्रियाणि मनसा   नियम्यारभतेऽर्जुन
कर्मेन्द्रियैः कर्मयोगम्   असक्तः स विशिष्यते ॥ ३-७
 
नियतं कुरु कर्म त्वं   कर्म ज्यायो ह्यकर्मणः
शरीरयात्रापि च ते   न प्रसिद्ध्येदकर्मणः ॥ ३-८
 
यज्ञार्थात्कर्मणोऽन्यत्र   लोकोऽयं कर्मबन्धनः
तदर्थं कर्म कौन्तेय   मुक्तसंगः समाचर ॥ ३-९
 
सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्वा   पुरोवाच प्रजापतिः
अनेन प्रसविष्यध्वम्   एषः वोऽस्त्विष्टकामधुक् ॥ ३-१०
 
देवान्भावयतानेन   ते देवा भावयन्तु वः
परस्परं भावयन्तः   श्रेयः परमवाप्स्यथ ॥ ३-११
 
इष्टान्भोगान्हि वो देवाः   दास्यन्ते यज्ञभाविताः
तैर्दत्तानप्रदायैभ्यः   यो भुङ्क्ते स्तेन एव सः ॥ ३-१२
 
यज्ञशिष्टाशिनः सन्तः   मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः
भुञ्जते ते त्वघं पापाः   ये पचन्त्यात्मकारणात् ॥ ३-१३
अन्नाद्भवन्ति भूतानि   पर्जन्यादन्नसम्भवः
यज्ञाद्भवति पर्जन्यः   यज्ञः कर्मसमुद्भवः ॥ ३-१४
 
कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि   ब्रह्माक्षरसमुद्भवम्
तस्मात्सर्वगतं ब्रह्म   नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम् ॥ ३-१५
 
एवं प्रवर्तितं चक्रं   नानुवर्तयतीह यः
अघायुरिन्द्रियारामः   मोघं पार्थ स जीवति ॥ ३-१६
 
यस्त्वात्मरतिरेव स्यात्   आत्मतृप्तश्च मानवः
आत्मन्येव च सन्तुष्टः   तस्य कार्यं न विद्यते ॥ ३-१७
 
नैव तस्य कृतेनार्थः   नाकृतेनेह कश्चन
न चास्य सर्वभूतेषु   कश्चिदर्थव्यपाश्रयं ॥ ३-१८
 
तस्मादसक्तः सततं   कार्यं कर्म समाचर
असक्तो ह्याचरन्कर्म   परमाप्नोति पूरुषः ॥ ३-१९
 
कर्मणैव हि संसिद्धिम्   आस्थिता जनकादयः
लोकसंग्रहमेवापि   संपश्यन्कर्तुमर्हसि ॥ ३-२०
 
यद्यदाचरति श्रेष्ठः   तत्तदेवेतरो जनः
स यत्प्रमाणं कुरुते   लोकस्तदनुवर्तते ॥ ३-२१
 
न मे पार्थास्ति कर्तव्यं   त्रिषु लोकेषु किञ्चन
नानवाप्तमवाप्तव्यं   वर्त एव च कर्मणि ॥ ३-२२
 
यदि ह्यहं न वर्तेयं   जातु कर्मण्यतन्द्रितः
मम वर्त्मानुवर्तन्ते   मनुष्याः पार्थ सर्वशः ॥ ३-२३
 
उत्सीदेयुरिमे लोका   न कुर्यां कर्म चेदहम्
सङ्करस्य च कर्ता स्याम्  अपहन्यामिमाः प्रजाः ॥ ३-२४
 
सक्ताः कर्मण्यविद्वांसः   यथा कुर्वन्ति भारत
कुर्याद्विद्वांस्तथासक्तः   चिकीर्षुर्लोकसंग्रहम् ॥ ३-२५
 
न बुद्धिभेदं जनयेत्   अज्ञानां कर्मसङ्गिनाम्
जोषयेत्सर्वकर्माणि   विद्वान् युक्तः समाचरन् ॥ ३-२६
 
प्रकृतेः क्रियमाणानि   गुणैः कर्माणि सर्वशः
अहङ्कारविमूढात्मा   कर्ताऽहमिति मन्यते ॥ ३-२७
 
तत्त्ववित्तु महाबाहो   गुणकर्मविभागयोः
गुणा गुणेषु वर्तन्त   इति मत्वा न सज्जते ॥ ३-२
प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः   सज्जन्ते गुणकर्मसु
तानकृत्स्नविदो मन्दान्   कृत्स्नविन्न विचालयेत् ॥ ३-२
 
मयि सर्वाणि कर्माणि   संन्यस्याध्यात्मचेतसा
निराशीर्निर्ममो भूत्वा   युध्यस्व विगतज्वरः ॥ ३-३०
 
ये मे मतमिदं नित्यम्  अनुतिष्ठन्ति मानवाः
श्रद्धावन्तोऽनसूयन्तः   मुच्यन्ते तेऽपि कर्मभिः ॥ ३-३
 
ये त्वेतदभ्यसूयन्तः   नानुतिष्ठन्ति मे मतम्
सर्वज्ञानविमूढांस्तान्   विद्धि नष्टानचेतसः ॥ ३-३
 
सदृशं चेष्टते स्वस्याः   प्रकृतेर्ज्ञानवानपि
प्रकृतिं यान्ति भूतानि   निग्रहः किं करिष्यति ॥ ३-३
 
इन्द्रियस्येन्द्रियस्यार्थे   रागद्वेषौ व्यवस्थितौ
तयोर्न वशमागच्छेत्   तौ ह्यस्य परिपन्थिनौ ॥ ३-३
 
श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः   परधर्मात्स्वनुष्ठितात्
स्वधर्मे निधनं श्रेयः   परधर्मो भयावहः ॥ ३-३
 
अर्जुन  उवाच
अथ केन प्रयुक्तोऽयं   पापं चरति पूरुषः
अनिच्छन्नपि वार्ष्णेय   बलादिव नियोजितः ॥ ३-३
 
श्रीभगवानुवाच
काम एष क्रोध एषः   रजोगुणसमुद्भवः
महाशनो महापाप्मा   विद्ध्येनमिह वैरिणम् ॥ ३-३
 
धूमेनाव्रियते वह्नः   यथाऽऽदर्शो मलेन च
यथोल्बेनावृतो गर्भः   तथा तेनेदमावृतम् ॥ ३-३
 
आवृतं ज्ञानमेतेन   ज्ञानिनो नित्यवैरिणा
कामरूपेण कौन्तेय   दुष्पूरेणानलेन च ॥ ३-३
 
इन्द्रियाणि मनो बुद्धिः  अस्याधिष्ठानमुच्यते
एतैर्विमोहयत्येषः   ज्ञानमावृत्य देहिनम् ॥ ३-
 
तस्मात्त्वमिन्द्रियाण्यादौ   नियम्य भरतर्षभ
पाप्मानं प्रजहि ह्येनं   ज्ञानविज्ञाननाशनम् ॥ ३-
 
इन्द्रियाणि पराण्याहुः  इन्द्रियेभ्यः परं मनः
मनसस्तु परा बुद्धिः   यो बुद्धेः परतस्तु सः ॥ ३-
 
एवं बुद्धेः परं बुद्ध्वा   संस्तभ्यात्मानमात्मना
जहि शत्रुं महाबाहो   कामरूपं दुरासदम् ॥ ३-
 
 
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे कर्मयोगो नाम तृतीयोऽध्यायः  ॥ ३ ॥
 

No comments:

Post a Comment